تحلیل اثر رقابت درون‌گونه‌ای بر ویژگی‌های زیست‌سنجی جست‌گروه‌های بلوط ایرانی با استفاده از تابع‌های همبستگی جفتی و نشان‌دار در جنگلهای زاگرس

سابقه و هدف: رقابت درون­گونه­ای بین درختان یک برهمکنش کلیدی در شکل­گیری توده­های جنگلی است و تحلیل فرایندهای نهفته بوم­شناختی در جنگل ممکن می­سازد. این برهمکنش بر رویش و توزیع مکانی درختان تاثیر گذاشته و منجر به یک ساختار افقی و عمودی خاص در توده می­شود. به همین دلیل، رقابت به عنوان یکی از نخستین فرایندهایی شناخته می­شود که تراکم جمعیت، ساختار جامعه و تنوع آن را تحت تاثیر قرار می­دهد. به منظور درک برهمکنش رقابتی درختان در جنگل، روش­های متعددی توسعه یافته­اند که مقیاس مکانی رقابت را بین تک درختان ارزیابی کرده و تاثیر رقابت را بر ویژگی­های زیست­سنجی آنها نشان می­دهند. بنابراین با توجه به نقش مهم رقابت بر رویش درختان و ساختار مکانی آنها، این پژوهش با هدف بررسی اثر رقابت درون­گونه­ای بین جست­گروه­های بلوط ایرانی بر ویژگی­های زیست­سنجی آنها در جنگل­های خشک و نیمه­خشک زاگرس با استفاده از تحلیل مکانی انجام شد. مواد و روش­ها: یک قطعه­نمونه با ابعاد 300 متر × 300 متر که به طور خالص پوشیده از بلوط ایرانی بود در نزدیکی شهر یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد انتخاب شد. نقشه نقطه­ای همه 1113 جست­گروه با استفاده از روش آزیموت و فاصله تهیه گردید. ابتدا از آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای بررسی اختلاف توزیع جست­گروه­ها با توزیع پوآسون همگن استفاده شد. سپس تحلیل مکانی جست­گروه­های بلوط ایرانی با استفاده از تابع همبستگی جفتی، g(r)؛ تابع O-ring، O(r) و تابع همبستگی نشان­دار، kmm(r) انجام شد. در تابع همبستگی نشان­دار، ویژگی­های زیست­سنجی ارتفاع کل، ارتفاع تاج، قطر یقه، قطر متوسط و مساحت تاج به عنوان نشان بکار رفتند. همچنین از آزمون مونت کارلو برای بررسی معنی­داری نتایج به دست آمده استفاده شد. یافته­ها: مقایسه با فرایند پوآسون همگن نشان داد که الگوی مشاهده شده بلوط­های ایرانی به طور معنی­داری (در سطح 05/0) همگن بود. نتایج تابع همبستگی جفتی و تابع O-ring نشان­ دادند که بین جست­گروه­های بلوط ایرانی در منطقه مورد مطالعه رقابت درون­گونه­ای وجود داشته که این رقابت تا مقیاس مکانی 5 متر معنی­دار بود (در سطح 05/0). همچنین نتایج تابع همبستگی نشان­دار نیز بیانگر این بود که ارتفاع کل، ارتفاع تاج و قطر یقه به رقابت درون­گونه­ای بسیار حساس بوده در حالیکه ویژگی­های تاج (قطر متوسط و مساحت) حساسیت کمتری به رقابت نشان دادند. نتیجه­گیری: به طور کلی، نتیجه­گیری شد که در توده خالص مورد مطالعه بین بلوط­های ایرانی برهمکنش­های رقابتی وجود داشته که این رقابت بر ویژگی­های زیست­سنجی آنها تاثیر منفی داشته است. رقابت بین جست­گروه­ها بر رویش آنها تاثیر منفی گذاشته اگرچه این برهمکنش منفی تاثیر کمتری بر مشخصات تاج داشته است زیرا فاصله بین جست­گروه­ها در نتیجه تراکم کم آنها (7/123 جست­گروه در هکتار) رقابت تاجی را کاهش داده است.